بافت معماری آنتالیا از گذشته تا حال

با توجه به شایعات، آنتالیا در قرن دوم با نام آتیلیا توسط پادشاه پرگاموم تاسیس شد همانجاییکه اسکله امروزی در کالیجی واقع شده است. اتالوس گفت: "من را در بهشت روی زمین پیدا کنید" و بر اساس برخی منابع، او در تسخیرسیده، که یکی از پرطرفدارترین شهرهای بندری در دریای مدیترانه بود، شکست خورد. اعتقاد بر این است که در دوران هلینیستیک، آتیلیا بندر امروزی کالیجی را در بر می گرفته و تا مرمرلی امروز و تپهان در شمال و جنوب و همچنین تا یولی در شرق گسترده بود. کاوشهای انجام شده در ناحیه مناره کسیک نشان می دهد که این منطقه به عنوان "بازار" مورد استفاده قرار می گرفته و سکونت از زمان اتالوس دوم در این محل آغاز شده است. برج هیدیرلیک، که برای دفاع و یا به عنوان فانوس دریایی مورد استفاده قرار می گرفته و همچنان پابرجاست، در این دوره ساخته شده است. گفته می شود که دیوارهای تقویتی از کیرک مردیون تا دروازه قلعه، که امکان عبور از بندر و شهر را فراهم می کرده اند و برای قرن ها استوار مانده اند، در دوره ی هلینیستیک ساخته شده اند. آتیلیا که به طور مرتب بین پادشاهی هلینیستیک و رومیان دست به دست شده، توسط امپراتور روم، هادریانوس در سال 130 پس از میلاد "تسخیر" شد و ساختمان های ظریف بسیاری به احترام ورود امپراتور در آن ساخته شد. شناخته شده ترین آنها در حال حاضر، سازه دروازه هادریان می باشد.

پذیرش مسیحیت به عنوان دین اصلی توسط امپراطور روم پس از قرن چهارم، باعث تغییرات عمده ای در ساختار شهری آتیلیا شد و بیشتر ساختمان های متعلق به ادیان پیشین در این دوره تخریب گردیدند. اعتقاد بر این است که اکثر کلیساهای ده گانه که در اوایل قرن بیستم نام برده شده اند، در این دوره بنا شده اند. مهمترین این کلیساها، کلیسای پاناگیا است که امروزه بعنوان مناره کسیک شناخته می شود.

آتیلیا مهاجرینی را که به دلیل هجوم اعراب شهر های بزرگی مانند پرگه و ترمسوس با دیوارهای مستحکمشان را در ابتدای دوران بیزانتین ترک کرده بودند، جذب کرد. ورود مهاجران نیاز به تقویت سیستم دفاعی در شهر را ایجاد کرد. دروازه هادیان بخشی از سیستم دفاعی بود، دیوارها به سمت شرق و جنوب گسترش یافتند و خندقهای حفر شده بین دیوارهای داخلی و بیرونی از آب پر شدند. باور عمومی بر این است که از بافت معماری سازمان یافته آتیلیا، که از خیابان های وسیع تشکیل شده بود، به دلیل نیاز به پناهگاه در این دوره، به شدت کاهش یافته و خیابان ها باریک و نامنظم گردیدند.

به مرور سلطه ترکیه در منطقه افزایش یافت و از قرن 12 آتیلیا برای مدتی بین بیزانسیان و سلجوقیان دست به دست شد و بعد از سال 1216 به یک شهر سلجوقی تبدیل گردید. از این دوره، جمعیت ترکمن ها در منطقه افزایش پیدا کرد. در زمان های بعد، با افزایش جمعیت ترکیه در شهر، جمعیت مسیحی به حومه ها رانده شدند. در طول این دوره، بسیاری از بناهای تاریخی مانند مسجد یویل مناهر که قدیمی ترین مسجد آناتولی است و زینجیکران و مقبره نگار خاتون ساخته شدند.

در قرن 15 میلادی، در دوره زمانی که آنتالیا پایتخت اصلی حکومت تکه بود، بسیاری از خانقاهای دراویش، زاویاس، مدرسه ها و چشمه ها در منطقه بنا شدند. پس از پیوستن به امپراتوری عثمانی در قرن 15 و 16، در نتیجه تحرک اقتصادی در آناتولی، شهر به خارج از دیوار گسترش یافت و در آن زمان، قلعه درونی تبدیل به منطقه زندگی کارگران و مدیران بندر گردید.
با توجه به شیوه شهرسازی عثمانی ها، مسجد هسته حل سکونت دلخواه را بوجود می آورد. بر این اساس می توان گفت که مسجد بالی بی که در نیمه دوم قرن 15 ساخته شد و مسجد مورات پاشا که در سال 1571 توسط کرامن بیلربایی مورات پاشا ساخته شده بود، مردم را به سکونت در بیرون از دیوار تشویق می کرده اند. در طول این دوره، شهر کم کم به نام آدالیا شناخته می شد و ویژگیهای مشهور دوران بیزانس و سلجوقی را از دست می داد و به یک شهر عثمانی تبدیل می گردید.

وقتی اولیا چلبی در سال 1671 از آدالیا بازدید کرد، نوشت که طول دیوارهای شهر 4400 قدم است، 80 برج دارد و حدود 3 هزار خانه با خیابان های باریک در داخل آن قرار گرفته اند. از یادداشت های او، چنین برمی آید که آدالیا در آنسوی دیوارها یک شهر بندری شلوغ قرار داشت. می توان گفت که آناتولی بخاطر تضعیف حکومت مرکزی در پی وقوع رویدادهای سیاسی مانند انقلابهای جلالی، آشوب های اجتماعی و سیاسی و آغاز تجزیه قلمرو تاریخی در قرون 17 و 18، پا به دوران رکود نهاد. این امر نشان می دهد که چرا تنها ساختمان برجسته ای که در قرن هجدهم ساخته شده است و تا به امروز باقی مانده، مسجد جامع محمد پاشا است. در عین حال، در حالیکه تجارت اقیانوس اطلس قویتر می شد، آدالیا اهمیت خود را در تجارت دریایی از دست داد زیرا تجارت دریای مدیترانه دیگر اهمیت سابق خود را نداشت.

دریاسالار فرانسیس بوفورت در سال 1811 در دیدار خود از آدالیا اظهار داشت که این شهر در اطراف یک بندر کوچک قرار دارد، خیابان های آن یکی پس از دیگری مانند پله های تاتر بالا می روند. یک خندق، دو ردیف دیوارهای تقویت شده، با مجموعه ای از برج های چهار ضلعی تجهیز شده اند و جمعیت آن کمتر از 8000 نفر است.

به دلیل عقب ماندگی جامعه عثمانی در بخش اقتصادی و تکنولوژی نسبت به اروپا در قرن نوزدهم، یک سری مطالعات اصلاحی انجام گرفت. پروسه اصلاحات در بخش های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی با تانزیمات ادیکت، که مهم ترین بخش مطالعات اصلاحاتی است، در شهر های بندری و تجاری که در تجارت قوی بودند، آغاز شد. آنتالیا از جمله این شهرها بود، اما واقعیت این است که این منطقه با بخش آناتولی ارتباط ریلی ندارد و این امر مانع شد تا این شهر به اندازه استانبول، ازمیر و بورسا گسترش یابد. در اواخر قرن نوزدهم، ساختمان های عمومی مانند سازه های دولتی، بیمارستان ها، مدارس، ایستگاه های پلیس و همچنین در کنار این ساختارها به عنوان یک کشور اروپایی، گمرک، انبارها، ادارات پست و بانک های خارجی برای کنترل تجارت با شرق اروپا تاسیس گردیدند. کارل لانکرونسکی، که در سال 1885 از شهر بازدید کرد، می گوید که آدالیا تقریبا 25000 سکنه، 10 مسجد، 9 کلیسا، 2 بیمارستان، 1414 مغازه و 7-6 مدرسه دارد. این اطلاعات ثابت می کند که شهر تحت تاثیر اصلاحات دوران تانزیمات قرار گرفته است. در انتهای سال جاری، آنتالیا با شهر کوچکی که در احاطه دیوارها بود، فاصله زیادی داشت. این شهر 25000 نفر جمعیت داشت و به محله های المالی، تشویکایه و مورات پاشا در شمال کالیجی و همچنین محله های بالبی و ینی کاپی در شرق گسترش یافته بود.

آغاز قرن بیستم برای آناتولی کاملا پرآشوب بود. در طی جنگ جهانی اول و جنگ استقلال، آنتالیا مانند بسیاری دیگر از شهرهای آناتولی آسیب های اقتصادی زیادی را متحمل شد. این منطقه برای مدت زمان تحت حمله ایتالیایی ها بود. در همان زمان، به دلیل حوادثی مانند مصایب آتش سوزی در دو قرن اخیر، با تخریب اکثریت دیوارها به دلیل این واقعیت که دیگر عملکرد امنیتی سابق را نداشتند و از گردش هوا در شهر و مبادله با بخش یونانی جلوگیری می نمودند، کالیجی اهمیت اقامتی خود را از دست داد.

در دوره پس از اعلام جمهوری ترکیه تا دهه 1950، شهرهای کوچک برای ایجاد کارخانه هایی تحت برنامه صنعتی سازی به عنوان بخشی از پروژه مدرنیزه سازی با هدف گسترش و ایجاد شهرهای مدرن انتخاب شدند. در طول این دوره، هرچند شهرهایی غیر از آنکارا رشد چندانی نکردند، ساختمانهایی مانند دبیرستان آنتالیا که هنوز در آنتالیا فعال است و مرکز اجتماعات در آنتالیا ساخته شده اند. توسعه های تاریخی، فرهنگی و اقتصادی آنتالیا در برخی موارد، طی سال های اخیر به طور دقیق مورد بحث قرار گرفته اند. مغازه های چوبی در اطراف کالیجی تخریب شده، ساختمان های یک طبقه مدرن ساخته شده، درختان پالم در خیابان آتاتورک کاشته شده، پارک کارا آلیاوغلو بازسازی شده، خیابان کنییالتی افتتاح شد و منطقه باهچهلیولار که به موازات خیابان توسعه یافت، یکی از اولین مناطق اجرا شده طبق برنامه ریزی در شهر گردید. در همان زمان، برج های مادیان که در طول این دوره به عنوان نماد بندر كالیجی بود، برغم اعتراضات شهردار برهان الدین آنات، به دستور فرماندار آنتالیا صدری آکا تخریب شد.

دهه 1950، درست پس از جنگ جهانی دوم و برخلاف اروپا، نقطه عطفی برای روند شهرسازی ترکیه است. از این دوره، به دلیل آنکه درهای ترکیه از لحاظ اقتصادی برای کشورهای خارجی باز شد، مکانیزاسیون سریع در کشاورزی رخ داد وبا افزایش متوسط طول عمر ​​و میل به زندگی در شرایط بهتر، مهاجرت از روستاها به شهرها در ترکیه آغاز شد.. در سال 1950، جمعیت مرکزی آنتالیا 27000 نفر بود و مساحت آن 270 هکتار بود اما تنها طی 10 سال جمعیت آن به 50 هزار تن رسید و مساحت آن به 690 هکتار گسترش یافت. در حالی که تلاش می شد تا زیرساخت های شهر با فن آوری سریع آن دوره تکمیل شود، مراکز مهم صنعتی نظیر کارخانه بافندگی آنتالیا و نیروگاه کپز در این شهر تاسیس گردید. در طول این دوره، آنتالیا تا ساحل کنییالتی در غرب، منطقه باریناکلار در جنوب و دکوما و مامورولاری در شمال گسترش یافت. مشخصه های این دوره نشان می دهد که رشد آنتالیا می تواند تحت کنترل باشد. در طول این دوره اولین برنامه شهری آنتالیا در سال 1957 اتفاق افتاد. اگر چه استراتژی

توسعه در برنامه پیش بینی شده بود، رشد شدید جمعیت را نمی شد پیش بینی کرد و ویژگی های اصلی معماری و ویژگی های آب و هوایی شهر مورد توجه قرار نگرفت. به همین دلیل یک روند ساختمانی غیرقابل برگشت در آنتالیا آغاز شد.

همانطور که در بالا ذکر شد، جمعیت آنتالیا با افزایش ناگهانی در سال 1960 به بیش از 50000 نفر رسید. با رشدی سریع، جمعیت این شهر در سال 1970 به 95 هزار نفر افزایش یافت. برای رفع نیازهای مسکن جمعیت رو به رشد، ساخت و ساز آپارتمانها در شهرهای بزرگ از جمله آنتالیا آغاز شد. پس از اولین آپارتمان آنتالیا، " چهل آپارتمان" در سال 1964 در ایشیکلار ساخته شد و سایر آپارتمانها در خیابان گولوک در دهه 70 سر برافراشتند و در همان دوره ساخت غیرقانونی خانه های کپز توسط حکومت مورد بخشش قرار گرفت. سپس به سرعت در آنتالیا ساختمان های بیشتری بنا گردید، زندگی در محله های قدیمی از بین رفت، افزایش اجاره در نزدیکی بافت قدیمی در مرکز شهر رخ داد و به همین علت، مغازه های تجاری بسیاری ساخته شد و خیابان های اصلی تغییر کردند و شهر به آرامی هویت خود را از دست داد. حسین چمرین، تاریخ نویس، که به عنوان "خاطره زنده آنتالیا" شناخته می شود، جزییات این تغییر را شرح می دهد.

با اعلام آنتالیا به عنوان یک منطقه گردشگری در دهه 70، به علت مواردی چون ساخت بندر جدید، اجرای برنامه حفاظت و توسعه زیست محیطی کالیجی، افتتاح جاده- فتحیه- کاش، ساختمان های چند طبقه ای که به طور غیرقانونی ساخته شده بودند و عدم نظارت شهرداری بر ساخت در مناطق فقیرنشین، جمعیت بطور پیش بینی نشده ای افزایش یافت. معروف است که تا پایان دهه 70 در آنتالیا 10000 خانه ویلایی وجود داشت. همچنین در طی این دوره، اتومبیل های شخصی در سراسر ترکیه گسترش یافتند، حمل و نقل داخل شهر و در نتیجه گسترش شهرنشینی آسان تر شد. علاوه بر همه اینها، یک طرح منطقه بندی جدید در سال 1978 ارایه شد. طبق این طرح، ساخت و ساز به سمت غرب منتقل شد تا مناطق کشاورزی در شرق محافظت شود، منطقه لارا که در شرق قرار دارد به عنوان یک مکان باستان شناسی تعریف شد و در این منطقه، تنها امکانات توریستی در مکان های خاصی ایجاد شد و تقسیم بندی مناطق اطراف منابع آب شهر ممنوع گردید.

در سال 1982، دانشگاه آکدنیز تاسیس شد و جمعیت شهر در طول این سال ها به 280000 نفر افزایش یافت. مناطق پرجمعیت و فقیرنشین همچنان در شمال شهر متمرکز بودند و در طول این دوره، منطقه بندی شهر بارها تغییر کرد. از سال 1980، چهار طرح مختلف منطقه بندی تهیه شد، در تضاد با طرح منطقه بندی قبلی، منطقه لارا از پوشش منطقه حفاظت شده حذف شد و طرح منطقه بندی دیگر در سال 1992 برای ایجاد یک شهر ماهواره ای با انتقال جمعیت به سوی شمال برای حفاظت از زمین های کشاورزی حاصلخیز، پیش بینی شد.

سرمایه گذاری های توریستی در این دوره و منطقه بندیهای تغییر یافته، ساختار طبیعی و فرهنگی شهر را مختل نموده، مناطق کشاورزی برای فصاهای مسکونی مورد استفاده قرار گرفتند و مناطق حفاظت شده محدودتر گردیدند. در سال 1996، ساختمان های مهمی مانند کنگره شیشه ای پیرامید، ترمینال اتوبوس و مرکز فرهنگی آنتالیا ساخته شدند و جاذبه های گردشگری شهر در طول این دوره متنوع گردیدند. در سال 2000 جمعیت شهر به 936000 نفر و جمعیت کل استان به 1.719.000 نفر افزایش یافت. امروزه، مرکز آنتالیا به محله هورما در غرب، کپز در شمال، اورنک کوی در جنوب و آکسو در شرق گسترش یافته است. با توجه به سرشماری سال 2017، در آنتالیا 2.364.396 نفر زندگی می کنند و 1.251.523 نفر در مرکز شهر زندگی می کنند.

هدف از نوشتن این مقاله انتقاد از برخی مباحثی است که من را بسیار آزار می دهند مواردی چون، حفظ نکردن بافت معماری شهر ما، عدم نظارت بر شهرسازی، عدم توانایی در انجام مسوولیتهای مربوط به میراث فرهنگی جوامع پیش از ما جهت انتقال به آیندگان، آسیب و از بین بردن آثار هنری یا سایتهای تاریخی به علت خطاهای ترمیم و یا بازسازی نامناسب سازه های باستانی آنتالیا. برخی از تصمیمات ناصحیح تصویب شده در سالهای مهاجرت روستایی-شهری در ترکیه باعث افزایش انفجاری جمعیت گردیده که نه تنها چهره آنتالیا را تغییر داده، بلکه همه شهرهای ترکیه را نیز به شدت تغییر داده اند. این وضعیت مانند بهمن به دلیل ناتوانی ادارات محلی در انجام اقدامات لازم و عملکرد نامناسب برای رفع نیازهای مسکونی که از دهه 1950 آغاز شده، آوار شده اند. این فرآیند شهرنشینی که از قبل در شهر های بزرگ آغاز شده بود، بعدها بدون توجه به اندازه شهرها، به آناتولی گسترش یافته و تبدیل به یک عرف در شهر سازی ترکیه گردید و به آرامی بافت های متنوع فرهنگی کشورمان را همانند آثار آنتالیا می بلعد.

گاهی اوقات تعجب می کنم اگر بافت قدیمی شهر حفظ می شد، آنتالیا چگونه شهری می گردید. من درختان پالم را در خیابان ایشیکلار و خانه های دو طبقه با کاشی های آبی در سقف شان را از پشت این درختان می بینم. من آبشارها را که از بین صخره ها می ریزند را می بینم. من سه درب را می بینم، سنگفرشهای شیشه ای را که مردم از میان آنها، سنگ های هزاران ساله را زیر پایشان تماشا می کنند، می بینم. به هر حال، آنها برای قرنها باقی مانده اند، و حتی یک خراش روی آنها وجود ندارد. حتی درختان میوه در حیاط خانه های سنتی کالیجی هنوز هم ایستاده اند. خانه های قدیمی کاپیول که هنوز از نشانه های نامنظم که باعث ایجاد آلودگی رنگ می شوند، دور هستند. اگر آگاه باشیم که انجام بسیاری از کارها دیر می شوند، ما باید همچنان از محله هایمان، شهرک ها، شهرها و در کل از قابلیت زندگی در کشورمان مراقبت کنیم و سیاست های حفاظتی را در پیش بگیریم.

* منبع: Deren Güzel Tekçe, Toplumsal Tarih, 306./June 2019, P:76-79

اطلاعات بیشتر راجع به آنتالیا

استراحتگاهی برای تعطیلات در منطقه آنتالیای ترکیه: آنتالیا را کشف کنید، که توسط رشته کوه های توروس و و دریای آبی فیروزه ای احاطه شده است.
ده دلیل انتخاب آنتالیا برای زندگی توسط مهاجرین: چرا مهاجران ملیت های مختلف آنتالیا را به دیگر شهرهای ترکیه ترجیح می دهند؟
بهترین سرگرمی ها برای انجام در آنتالیا: مکانهایی که برای رفتن، دیدن، ارزان، شاد و از لحاط مالی ارزشمند هستد را دنبال کنید.
دلایلی خوب برای بازدید از آنتالیا در مدیترانه ترکیه: آنتالیا بهشت شهر ترکیه به لطف سواحل و پتانسیل گردشگری بالای آن است. بنابراین، چه مواردی دقیقا جمعیت را به آنتالیا جذب میکشد

آخرین پست ها

زندگی لوکس را در ریویرای ترکیه تجربه کنید

زندگی لوکس را در ریویرای ترکیه تجربه کنید

جواهرات طبیعی پنهان و مناظر آنتالیا را کشف کنید

جواهرات طبیعی پنهان و مناظر آنتالیا را کشف کنید

تایمز می گوید تعطیلات فتحیه در ماه اکتبر هنوز عالی است!

تایمز می گوید تعطیلات فتحیه در ماه اکتبر هنوز عالی است!